عوامل موثر در موفقيت تحصيلي

تعيين هدف

پيگيري اهداف
مشكل اساسي بعضي از افراد در نرسيدن به هدف آن است كه پس از انتخاب آن ، پيگيري هاي لازم براي رسيدن به آن را انجام نمي دهند. بنابراين براي رسيدن به اهداف بايد: 

1- پيگيري لازم را انجام دهيم . 

2- برنامه ريزي كنيم . 

3- انگيزه كافي داشته باشيم . 

4- سعي و تلاش پيگير، پشتكار مستمر و اراده ي قوي داشته باشيم . 

5- هرچند وقت يكبار اهداف خود را مرور نماييم . 

6- به موفقيت ، ايمان داشته و به خود، اعتماد داشته باشيم . 

7- اميدواري ، صبوري در برابر مشكلات و توكّل به خداوندگار هستي را فراموش نكنيم . 

 خودپنداري مثبت (تفكر مثبت )
آدمي ساخته افكار خويش است . فردا همان خواهد شد كه امروز فكر مي كنيد.  موريس مترلينگ 

 آنچه پس از تعيين هدف در موفقيت و در يادگيري تأثير مهمي دارد عبارت است از «خودپنداري مثبت ». 

خودپنداري عبارت از تجزيه و تحليل و نگرش شخص به ماهيت خودش مي باشد. هر فرد داراي دو نوع خودپنداري است . 

الف - خودپنداري مثبت 

ب - خودپنداري منفي 

خودپنداري مثبت آدمي را به سوي سعي و تلاش بيشتر و در نهايت به سوي موفقيت راهنمايي مي كند اما پندارهاي منفي فرد را به سوي شكست راهنمايي مي نمايد و مغز و روح آدمي را در جهت خلاف فعاليت ها و هدفهاي تعيين شده او پيش مي برد. 

به راستي تفكر شما نسبت به خودتان چيست؟ آيا در آينده فرد موفقي خواهيد شد يا نه؟ آيا در دانشگاه و در رشته ي دلخواه تان قبول خواهيد شد يا نه؟ 

اگر پاسخ سؤالات شما به صورت مثبت بيان شود راه را به سوي موفقيت شما هموار خواهد ساخت و اگر پاسخ آنها منفي باشد مانعي بزرگ بر سرراهتان ايجاد خواهد كرد كه شايد هرگز نتوانيد آن مانع را پشت سر بگذاريد. (مگر آنكه آنرا تغيير دهيد.) 

نسبت به مطالعه چه ديد و طرز تفكري داريد؟ اگر افكار منفي در مورد مطالعه يك درس در ذهن شما رسوخ كند به راحتي نمي توانيد در آن درس نمره ي مطلوب بياوريد. 

آيا تا به حال به اين نكته توجه كرده ايد كه اگر در ذهن و ضمير ناخودآگاه تان از درسي خوشتان نيايد، در آن درس موفقيتي كسب نمي كنيد؟ 

علاوه بر مطالب ذكر شده در بالا، نوع نگرش و تفكر شما در يك مورد، ميزان علاقه ي شما را به آن مورد تعيين مي كند. مثلاً اگر در ذهنتان اين باشد كه درس شيمي را هيچ وقت ياد نمي گيريد. به مرور زمان علاقه ي شما نسبت به آن درس و درنتيجه ميزان مطالعه ي شما در درس موردنظر كاهش يافته و حاصل آن چيزي جز يادگيري كمتر در آن درس نيست . 

انديشه ها، چه  مثبت و چه  منفي ، ذهن رادر  همان  جهت  برنامه ريزي  مي كنند و فعاليت هاي ما را به همان جهت سوق مي دهند و در ضمير ناخودآگاه ما كه فرمانرواي وجودي ما  نيز مي باشد، تأثير مي گذارند. بنابراين اگر افكار منفي در شما وجود دارد، همين حالا آنها را دور ريخته و تفكرات مثبت را جايگزين آن كنيد. مثلاً باخود تصميم بگيريد كه ، از هم اكنون مطالعه اين كتاب تأثير مثبتي در قبولي شما در كنكور بگذارد. با خود بگوييد كه اگر ديگران توانسته اند حتماً من نيز مي توانم . بياييد از اين به بعد اينگونه بيانديشيم كه : 

من مي توانم در تحصيل موفق  شوم . 

من توانايي آموختن درس ها را دارم . 

من مي توانم آنچه را كه خوانده ام به خاطر بسپارم . 

من مي توانم در هر شرايطي بر افكار پريشان خود مسلط شوم . 

من تمامي دروس (چه دروس مشكل و چه دروسي كه از آنها به هر دليل خوشم نمي آيد) را به خوبي فرا مي گيرم .

 انديشه و تفكر هر فرد، راهنماي رفتار و عمل اوست . 

بنابراين يكي از موانع موفقيت ، انديشه و تصوير ذهني منفي از خود و تواناييها و استعدادهاي خويشتن است . و در مقابل آن خودپنداري مثبت عامل مؤثري در موفقيت مي باشد. 

در خودپنداري مثبت سعي كنيد از تلقين مثبت نيز بهره بگيريد. افكار و انديشه هاي مثبت تان را به دفعات تكرار كنيد. توجه داشته باشيد بهترين زمان براي تلقين مثبت در هنگام آرامش شخص مثلاً شبها قبل از خواب و صبح زود بعد از بيدار شدن از خواب است . 

علاقه

علاقه به مطالعه يكي ديگر از عوامل مؤثر افزايش يادگيري مي باشد. بارها با دانش  آموزاني برخورد كرده ام كه به دلايل مختلف علاقه ي آنها نسبت به يكي از دروس كاهش يافته و اين كاهش علاقه باعث افت شديد در آن درس و گاهي به تبع آن در دروس ديگر شده است . مثلاً هنگامي كه كتاب رياضي خود را باز مي كنيد چه تصوّري از آن داريد؟ بعضي از شما با خود مي گويید: واي بازهم رياضي ! عجب درس مشكلي ! و پس از آنكه كمي به آن نگاه مي كنيد، مي گوييد: اصلاً حال و حوصله درس خواندن ندارم . و كتاب را كنار مي گذاريد. اگر كمي بيشتر براي خود برنامه ريزي داشته باشيد به سراغ درس ديگري مي رويد. كه در هر دو حالت نتيجه آن كاهش مطالعه و نهايتاً كاهش يادگيري است . بنابه آنچه بيان شد مي توان نمودار زير را رسم نمود. 

 علاقه يك امر ايجادشدني (و اكتسابي ) مي باشد و صددرصد ذاتي نيست و همچنين كسب آن نياز به زمان زيادي ندارد. بنابراين از همين حالا اگر به درسي علاقه نداريد، تصور ذهني خويش را نسبت به آن تغيير دهيد و سعي كنيد به آن علاقمند شويد. توجه به ميزان اطلاعاتي كه هر درس به شما مي دهد و يا ميزان تأثير و نقشي كه آن درس در زندگي شما و يا حتي در قبولي شما در كنكور و ورود به دانشگاه دارد و مطالعه در زمان مناسب و همچنين عقب نماندن از مباحث كلاس تأثير قابل توجهي در ايجاد علاقه نسبت به يك درس خاص دارد. و توجه داشته باشيد كه :

 اگر كسي به كاري علاقه داشته باشد، خسته نمي شود. 

 ايجاد و افزايش علاقه به مطالعه باعث مي شود كه : 

1- انگيزه بيشتري براي مطالعه داشته باشيد. 

2- بين مطالب جديد و مطالبي كه در گذشته آموخته ايد، ارتباط برقرار كنيد. 

3- دقت و حافظه ، بيشتر شود. 

4- زمانهاي مطالعه جزء زمانهاي كسل كننده زندگي به حساب نيايد. 

به وسيله ي ارتباط با افراد موفق و همچنين توجه به هدف ، مخصوصاً اگر هدفتان يك هدف بزرگ و عالي باشد، مي توانيد ميزان علاقه تان را به مطالعه افزايش دهيد. بنابراين :

 علاقه به مطالعه را در خودتان افزايش دهيد و سعي كنيد از مطالعه لذت ببريد. 

 اراده

هيچ كار بزرگي ، بدون اراده ي بزرگ ميسر نخواهد شد.  بالزاك 

 اراده عبارتست از نيرويي كه به انسان كمك مي كند تا به سر منزل آمال و آرزوهاي خويش برسد. شما پس از انتخاب هدف ، بايد با اراده اي قوي به سعي و تلاش براي رسيدن به آن بپردازيد. 

كسي كه با اراده ي قوي گام در مسير موفقيت مي گذارد، مسير پيشرفت و موفقيت را براي خود هموار مي سازد. اين فرد در برخورد با مشكلات از خود پايداري ، سعي و تلاش بيشتري نشان مي دهد و برعكس ، كسي كه داراي اراده ي ضعيفي مي باشد با مواجه شدن با يك مانع كوچك و حتي يك سخن كوتاه دست از تلاش مي كشد. مثلاً اگر دانش  آموز رشته ي علوم تجربي هستيد و با هدف قبولي در رشته پزشكي در حال كوشش فراوان جهت آمادگي براي كنكور مي باشيد و ناگهان در روزنامه ها و يا از طريق يكي از دوستانتان خبر بيكاري هزاران پزشك را بشنويد. چه خواهيد كرد؟ اگر در سعي و تلاش شما خللي ايجاد شد بدين معني است كه داراي اراده ي ضعيفي هستيد ولي اگر با توجه به مورد بالا نه تنها از تلاشتان كاسته نشد بلكه به پشتكارتان افزوديد شما اراده ي قوي داريد كه با اين اراده و به همراه سعي و تلاش و توجه به عوامل ديگر حتماً موفق خواهيد شد. البته به اين نكته نيز توجه داشته باشيد كه در مثال فوق احتمال دارد در شما نگراني و اضطرابي پيش آيد ولي با توجه به آنكه هدف خودتان را با شناخت و آگاهي انتخاب كرده و خود را براي پيشرفتهاي بعدي مثلاً گرفتن يك تخصص آماده كرده ايد هرگز نگراني به دل راه نداده و به سعي و تلاشتان ادامه بدهيد.

 انسان هاي موفق ، اراده ي راسخ و تزلزل ناپذير دارند. 

 اراده ي قوي شما را به فعاليت بيشتر و جديّت در مطالعه و درس خواندن راهنمايي مي كند و باعث مي شود دچار تزلزل و ضعف و ناتواني نشويد. آنها كه اراده ي ضعيفي دارند حاضر به تحمل زحمت و فعاليت بيشتر نيستند و امكان موفقيت آنها نيز كمتر است . 

پس عزمتان را جزم كنيد و با اراده اي قوي به مطالعه و سعي و تلاشتان ادامه دهيد. و بدانيد كه : 

«افرادي كه اراده ي ضعيفي دارند منتظر حوادث ناگهاني و معجزه آسا هستند و آنانكه اراده اي قوي دارند خود خالق حوادث و اتفاقات عالي و مهم هستند.»

 پشتكار (سعي و تلاش مستمر )

«پيروزي با كساني است كه بيش از ديگران پشتكار دارند.»   ناپلئون بناپارت 

 پس از انتخاب هدف ، خودپنداري مثبت ، ايجاد علاقه و يك اراده ي قوي آنچه در موفقيت شما نقش كليدي دارد «سعي و تلاش و پشتكار» مي باشد. بدون تلاش هيچ موفقيتي نصيب انسان نخواهد شد. به عبارت ديگر هيچ كس بدون زحمت به جايي نرسيده است . 

بدون تلاش كردن و بدون مطالعه قطعاً چيزي ياد نمي گيريد. اگر در هنگام مطالعه به مطالبي برخورد كرديد كه يادگرفتن آن مشكل بود، زود دلسرد نشويد، دوباره تلاش كنيد، دوباره بخوانيد در يادگرفتن آن پافشاري كنيد، از دوستانتان بپرسيد، از معلمتان كمك بگيريد. در اين صورت است كه آن مطلب را فرا مي گيريد. 

آنچه در آموختن مهم است سعي و تلاش و سپس استقامت و صبوري براي يادگيري مي باشد. هرگز انتظار نداشته باشيد كه يك شبه ره صدساله را طي كنيد. توجه داشته باشيد كه استمرار در تلاش و استمرار در مطالعه ، يادگيري را بيش تر خواهد كرد، به طوري كه جيم ران مي گويد: «تلاش منظم ، پاداش چند برابر دارد.»

امروزه تحقيقات و مطالعات علمي نشان مي دهد كه اكثر انسان ها توانايي يادگيري صددرصد و در حد تسلط مطالب را دارا مي باشند. اين امر بستگي زيادي به سعي و تلاش و استقامت دارد. امروز را از دست ندهيد و تلاشتان را از همين حالا شروع كرده و يا آنرا بيشتر كنيد و توجه داشته باشيد كه :

 «كوشش كنيد آنچه شما را راضي مي كند، به دست آوريد، وگرنه زماني خواهد رسيد كه ناچاريد به آنچه به دست آورده ايد، راضي باشيد.»   برنارد شاو 

 تمركز حواس

 «حواس و افكار متمركز سر منشأ خلاقيت مي باشند.»

 در هنگام انجام هر كاري از جمله مطالعه تمركز حواس عامل بسيار مهمي مي باشد. تمركز حواس عبارتست از «هم جهت كردن تمام نيروهاي ذهني حسي بر روي يك موضوع و يا يك هدف مشخص .»

اگر مشغول كاري هستيد حتي اگر آن كار بسيار ساده است سعي كنيد افكارتان را فقط روي همان موضوع متمركز كنيد. اين عمل باعث كنترل و بهبود اعمال و رفتار، در جهت رسيدن به هدف موردنظر مي شود. علاوه بر آن ، تمركز حواس و افكار باعث ايجاد آرامش و آسايش در فرد شده كه حاصل آن يادگيري بيشتر مي باشد. 

شايد برايتان اتفاق افتاده باشد كه در هنگام مطالعه و يا سر كلاس درس ناخودآگاه حواستان از موضوع اصلي دور شده و مدت زمان زيادي به موضوع ديگري انديشيده ايد و هنگامي كه به خود آمده ايد، شاهد آن بوده ايد كه زمان زيادي را بيهوده از دست داده ايد. 

بنابراين سعي كنيد در هنگام مطالعه ، نشستن سر كلاس درس و هر موقعيت يادگيري ديگر افكار و حواستان را روي همان موضوع متمركز نماييد. يك راه ايجاد تمركز در اين موارد يادداشت برداري و نت برداري مي باشد كه باعث مي شود حواس شما بر روي موضوع موردنظر متمركز شود. تمركز حواس نتايج زيادي به همراه دارد كه از آن جمله به موارد زير مي توان اشاره نمود: 

1- آمادگي ذهني و افزايش سرعت يادگيري 

2- تقويت حافظه و افزايش ميزان يادگيري 

3- تقويت قدرت محاسباتي و توانايي استدلال قوي 

4- افزايش اعتماد به نفس فردي (با يادگيري بيشتر) 

5- استفاده بهينه از زمان 

6- ايجاد آرامش روحي 

بنابراين شما با تسلط بر افكارتان و هم سو كردن تمامي قواي ذهني تان به روي موضوع موردنظر مي توانيد به افكار ناخواسته و پريشان فائق آييد. علاوه بر اين ايجاد علاقه به موضوع مطالعه نيز مي تواند شما را در متمركز نمودن افكارتان ياري رساند. سعي كنيد عوامل مزاحم ايجاد تمركز را از خود دور كنيد. انتخاب مكان و زمان مناسب مطالعه ، تندرستي و تقويت بدني ، خواب به اندازه و ايجاد عادت هاي صحيح مطالعه و افزايش انگيزه ي مطالعه كردن و عدم اضطراب و نگراني از عوامل مهم ديگر در تمركز حواس و افكار شما مي باشند. 

نقاط قوت و ضعف خود را بشناسيد

 برترين معرفت ها شناخت آدمي است نسبت به خويشتن خويش  «حضرت علي (ع )»

 هر انساني در زندگي داراي نقاط قوت و ضعفي مي باشد و بارها لذت پيروزي و موفقيت و طعم شكست را تجربه كرده است . اما در اين ميان آنهايي كه شكست هايشان باعث نشده خللي در خودباوري ، اعتماد به نفس ، اراده و پشتكارشان وارد شود به موفقيت هاي بزرگ رسيده اند و به اهداف خود بسيار نزديك تر شده اند. 

اگر شما درسي را خوب فرا نمي گيريد و يا در امتحانات آن نمره دلخواه را به دست نمي آوريد نبايد هرگز نااميد و مأيوس شويد. 

تمامي موفقيت ها و شكست هاي خود را و يا به عبارت صريح تر تمامي نقاط قوت و ضعف خود را بر روي كاغذي بنويسيد. ببينيد واقعاً در چه درسهايي ضعيف هستيد؟ 

در يادگرفتن چه درسهايي با مشكل مواجه هستيد؟

چرا نمي توانيد نمره هاي خوبي كسب كنيد؟

و به طور كلي موانع پيشرفت و موفقيت شما در آن درس ها چيست؟

و همين طور ببينيد در چه درس هايي مشكل نداريد و مي توانيد در آنها نمره خوبي كسب كنيد و يا در چه درس هايي تست زني شما دقيق تر، درست تر و سريع تر مي باشد؟ در اينجا نيز به دلايل اصلي پيشرفت و موفقيت خود فكر كنيد؟ 

اولين گام پيروزي شناخت نقاط ضعف و دانستن علت هاي آن مي باشد. با مشخص شدن نقاط ضعفتان قسمتي از مشكلات شما حل مي شود زيرا شناختن صحيح درد، نيمي از درمان است . 

همانطور كه قبلاً بيان شد تحقيقات جديد نشان مي دهد كه همه ي انسان ها توانايي يادگيري در حد تسلط را دارا مي باشند بنابراين ضعف ها را ناشي از كمي استعداد خود ندانيد. [همه ي انسان ها داراي استعدادهاي بالقوه فراواني هستند. اگر مي بينيد بعضي از افراد به ظاهر بااستعدادتر از ديگران مي باشند به دليل استفاده ي صحيح از استعدادها و توانايي آنها در به كارگيري و بهره وري از آن استعدادها و همچنين پشتكار مضاعف آنها مي باشد. شما نيز سعي كنيد دلايل موفقيت اين گونه افراد را يافته و آنها را به كار ببنديد.]

حالا كه نقاط ضعف خود را شناختيد نوبت به برطرف كردن آنها مي رسد، سعي كنيد راه مناسبي براي جبران آنها پيدا كنيد. راه حل جبران آنها مي تواند مرور و تكرار كردن درس ها، كمك گرفتن از دوستان ، آشنايان و يا كمك گرفتن از معلمان ، همچنين در صورت لزوم شركت در كلاسهاي تقويتي ، استفاده از كتابهاي كمك آموزشي مناسب و... و يا راه حل هايي كه به ذهن خودتان مي رسد، باشد. در اين مرحله مي توانيد از نظرات والدين ، معلمان و دوستان خوبتان نيز استفاده نماييد. 

علاوه بر اينها از خودپنداري و تلقين مثبت ، تمركز حواس و عوامل مؤثر ديگر نيز استفاده كنيد و بدانيد بدون پافشاري و پشتكار و همچنين بدون زحمت نقاط ضعف قابل جبران نيستند. 

از زماني كه تصميم جدي گرفتيد كه نقاط ضعف خود را برطرف كنيد و شروع به سعي و تلاش مستمر كرديد ديگر اينها جزء نقاط ضعف شما به حساب نمي آيند و هرچه در غلبه بر آنها پيشرفت كنيد به نقاط قوت شما نزديك تر مي شوند (مگر آنكه پس از مدتي مجدداً اصلاح و بهبود آنها را رها كنيد. بنابراين استمرار در سعي و تلاش را هرگز فراموش نكنيد.) هرگز انتظار نداشته باشيد كه در يك لحظه تمام آنها اصلاح شوند. اين امر مطمئناً به زمان نياز دارد ولي شما بايد سعي كنيد آنها را در اسرع وقت جبران نماييد. 

بنابراين سعي كنيد نقاط ضعف خود را اصلاح و نقاط قوت خود را بهبود بخشيد و دلايل اصلي موفقيت در نقاط قوت خود را براي اصلاح نقاط ضعف به كار ببنديد. و توجه داشته باشيد كه :

 «درخشانترين  تاجي كه مردم بر  سر  مي نهند در  آتش كوره ها ساخته شده است .»   چارلي چاپلين 

 «موفقيت از آن كساني نيست كه هرگز دچار ناكامي نمي شوند بلكه متعلق به كساني است كه هرگز از تجديدمبارزه بيم و هراس ندارند.»   هانري ف . كپ